Czosnek (Allium) jest rośliną z rodziny liliowatych. Jest kuzynem cebuli, pora, szczypiorku i szalotki. Jest nazywany „cuchnącą różą” :-).
Jest uprawianych ponad 300 rodzajów czosnku; znany nam wszystkim jest czosnek z białą łuską, ale np. czosnek włoski lub meksykański mają łuskę różową lub purpurową i bardziej łagodny smak.
Znany był już ok. 6000 lat temu w Środkowej Azji. Starożytni Egipcjanie wielbili czosnek, o czym świadczą gliniane jego modele znalezione w piramidzie Tutenhamona. Czosnek posiadał dużą wartość — był nawet używany jako pieniądz.
Czosnek pospolity (Allium sativum) pochodzi z Azji Środkowej. Jest to bylina o cebuli (główce) złożonej z cebulek (ząbków), łodydze wzniesionej, zakończonej baldachem zawierającym oprócz kwiatów liczne cebulki. Kwiatostan okrywa początkowo łuskowata pochwa. Silny zapach powodują zawarte w czosnku olejki sulfidowe, zawierające substancje o działaniu bakteriobójczym.
Wiele gatunków czosnku uprawia się jako rośliny ozdobne, np. czosnek Ostrowskiego (Allium ostrowskyanum) z Turkiestanu lub czosnek olbrzymi (Allium giganteum) z Azji Środkowej.
Działa tonizująco i odmładzająco. Służy jako pożywienie, przyprawa, lek, a także jako afrodyzjak. Stosowany jest także w wiedzy magicznej. Czosnek był często chwalony jako cudowny lek. Jako afrodyzjak znany był już w starożytnym Egipcie. Rzymianie poświęcili go bogini płodności Ceres i sporządzali z niego napój miłosny z dodatkiem odrobiny kolendry. W wielu starych książkach zielarskich można wyczytać, że roślina ta pobudza do nierządu. Poza tym leczy impotencję spowodowaną złymi czarami. Podobno spożywanie posiłków z dużą ilością czosnku ma często działanie erotyzujące.
Podobno czosnek hodowany w pobliżu krzewów różanych będzie odpędzał wszelkie szkodniki i intensyfikował zapach róż.
Substancje czynne zawarte w ostrym olejku eterycznym o charakterystycznym zapachu działają jak antybiotyk i aktywizują komórki. Czosnek jest silnym środkiem przeciwmiażdżycowym i obniżającym ciśnienie tętnicze, a także dezynfekującym jelita i używanym w przypadkach zaburzeń jelitowych oraz podczas epidemii grypy. Działa żółciopędnie i przeciwpasożytniczo. Łagodzi również podrażnienia wywołane ukłuciami owadów, ale w razie zbyt długiego stosowania może spowodować egzemę. Spożywanie 2-3 ząbków czosnku dziennie zmniejsza ryzyko zawałów. Należy pamiętać jednak, że większe ilości czosnku mogą powodować wzdęcia. Nadmierne spożywanie czosnku może również mieć niekorzystny wpływ na mięsień wątroby, u niektórych osób wywoływać nawet reakcje alergiczne.
Z gatunków dziko rosnących w Polsce wymienić należy czosnek niedźwiedzi (Allium ursinum), występujący w lasach bukowych w górach i na sąsiadującym niżu, czosnek siatkowaty (Allium victorialis), rosnący przede wszystkim w górach, np. w Bieszczadach, czosnek zielonawy (Allium oleraceum) pojawiający się na niżu w murawach i zaroślach oraz czosnek winnicowy (Allium vineale), częsty chwast polny.
